ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ – Victor Hugo, Εκδόσεις Λιβάνη, 1998

Καλωσορίζω τη νέα χρονιά στο BOOKTOUR και στη στήλη «Ταξιδεύοντας με τα βιβλία» με ένα αγαπημένο μου (ίσως και το περισσότερο αγαπημένο) μυθιστόρημα της παγκόσμιας κλασικής λογοτεχνίας. Αν και όσο μεγαλώνω προτιμώ έργα Ελλήνων συγγραφέων (σύγχρονων και κλασικών) ακόμη δε μπορώ να ξεχάσω τη συγκίνηση που ένιωσα, σχεδόν δεκαπέντε  χρόνια πριν, όταν διάβασα για πρώτη φορά το αριστούργημα του Γάλλου συγγραφέα Βίκτορος Ουγκώ «Οι άθλιοι». Κι αυτή η συγκίνηση είναι που με κάνει ξανά και ξανά να επιστρέφω στην ιστορία του Γιάννη Αγιάννη, του Ιαβέρη, της Φαντίνα, της Τιτίκας και των άλλων χαρακτήρων που τόσο εμπνευσμένα και επιτυχημένα έπλασε ο συγγραφέας και μέσα από τη διαδρομή τους κατάφερε να αποτυπώσει την αθλιότητα και την υποκρισία της κοινωνίας του 19^ου αιώνα στη Γαλλία μα και τη δύναμη της αγάπης και της συγχώρεσεις. Μια ιστορία γραμμένη το 1862 μα κι αν άλλαξαν πολλά στο πέρασμα του χρόνου παραμένει τόσο επίκαιρη και κερδίζει κι άλλους αναγνώστες, κι άλλους θεατές μιας και δεν είναι λίγες οι μεταφορές του βιβλίου στο θεατρικό σανίδι και στον κινηματογράφο.

Βασικός χαρακτήρας της ιστορίας είναι ο Γιάννης Αγιάννης ο οποίος δε μπορεί να αντέξει την πείνα του και σπάζει τη βιτρίνα ενός φούρνου και κλέβει ένα κομμάτι ψωμί. Αυτή του η πράξη τον οδήγησε στη φυλακή όπου πέρασε τα επόμενα είκοσι χρόνια της ζωής του. Μα κι όταν αποφυλακίζεται δε μπορεί να χαρεί την ελευθερία του καθώς το κίτρινο χρώμα στο χαρτί της αποφυλάκισης του μαρτυρά σε όλους το παρελθόν του. Μένει μόνος. Κανείς δε θέλει να απλώσει το χέρι σε ένα πρώην κατάδικο και μέσα σε αυτή την αθλιότητα που ζει βρίσκετε ο Μυριήλ, επίσκοπος της εκκλησία στην  πόλη Τουλόν και του απλώνει  το χέρι. Του δίνει φαγητό, δωμάτιο να κοιμηθεί κι όμως ο Γιάννης Αγιάννης το ίδιο βράδυ κλέβει από το σπίτι του τα ασημένια κηροπήγια και το σκάει. Όμως συλλαμβάνεται μα και πάλι ο Μυριήλ του απλώνει το χέρι. Λέει στην αστυνομία πως χάρισε τα ασημένια κηροπήγια και «εξαγοράζει» με αυτόν τον τρόπο την ψυχή του Γιάννη Αγιάννη τον οποίο προτρέπει να ζει τίμια.

Από εκείνη τη στιγμή ο Γιάννης Αγιάννης μπαίνει στο σωστό δρόμο έχοντας πάντα στο μυαλό του τον άνθρωπο που τον έσωσε. Έτσι, κατάφερε με πολλή δουλειά να κάνει περιουσία και επιπλέον να γίνει δήμαρχος σε μια πόλη της Γαλλίας. Άλλαξε ζωή και όνομα. Από κατάδικος δήμαρχος, από Γιάννης Αγιάννης κύριος Μαγδαληνής που όλοι οι κάτοικοι της πόλης σέβονται και θαυμάζουν. Κατάφερε λοιπόν να ενταχθεί στην κοινωνία μα το παρελθόν του τον κυνηγά. Και πιο συγκεκριμένα ο αστυνόμος Ιαβέρης που έχει βάλει σκοπό της ζωής του να τον συλλάβει.

Στη ζωή του Γιάννη Αγιάννη μπαίνει η Φαντίνα, μια νεαρή κοπέλα που εξαπατημένη από το σύντροφό της, φεύγει από την πόλη της μαζί με το νόθο παιδί της. Αφήνει τη μικρή Τιτίκα σε ένα φθηνό πανδοχείο και πιάνει δουλειά στο εργοστάσιο του Γιάννη Αγιάννη  ώστε να μπορέσει να τη μεγαλώσει. Μα το μυστικό της γίνεται γνωστό όταν η υπεύθυνη ανοίγει ένα γράμμα της και μιας και η ηθική της εποχής δε μπορεί να συγχωρέσει μια ανύπαντρη μητέρα, η Φαντίνα χάνει τη δουλειά της. Ο ιδιοκτήτης του πανδοχείου ζητά συνέχεια χρήματα κι έτσι η Φαντίνα βρίσκεται στους δρόμους της πορνείας. Όταν πληροφορείτε το γεγονός ο Γιάννης Αγιάννης δίνει το λόγο του στην νεαρή κοπέλα, η οποία βρίσκεται άρρωστη στο νοσοκομείο από τις κακουχίες, πως θα της φέρει το παιδί. Μα ένα απρόοπτο περιστατικό αλλάζει και πάλι τα δεδομένα. Κάποιος άγνωστος άνδρας συλλαμβάνεται και κατηγορείται πως είναι ο Γιάννης Αγιάννης...

Θα μπορούσα να γράψω πολλά ακόμη καθώς η ιστορία συνεχίζεται με πολλές ανατροπές, συγκρούσεις και μέχρι και την τελευταία σελίδα ο συγγραφέας καταφέρνει να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη με τα δεινά, τις αδυναμίες και την αδικία που βιώνουν οι χαρακτήρες, μα αυτό δε θα πρόσθετε κάτι παραπάνω σε αυτή την παρουσίαση ούτε και στο βιβλίο.

Θεωρώ πως «Οι άθλιοι» δεν έχουν ανάγκη περιττά λόγια, αναλύσεις. Έχουν βρει τη θέση τους στην Παγκόσμια Λογοτεχνία. Κάθε αναγνώστης θα βρει στις σελίδες του κομμάτια της ζωής του, της κοινωνίας του σήμερα μα κατά τη γνώμη μου αυτό που έχει κατατάξει το συγκεκριμένο βιβλίο στα αριστουργήματα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας είναι η αλήθεια που κρύβει στις σελίδες του.

Θα κλείσω την πρώτη παρουσίαση του 2017 με μερικά λόγια του ίδιου του συγγραφέα:

«...Οι "Άθλιοι" γράφτηκαν για όλα τα έθνη. Δεν ξέρω αν θα διαβαστούν απ' όλους, όμως εγώ για όλους τους έγραψα...

Όπου ο άνθρωπος ζει αμόρφωτος και απελπισμένος, όπου η γυναίκα πουλάει το κορμί της για μια μπουκιά ψωμί, όπου το παιδί υποφέρει από αγραμματοσύνη κι από έλλειψη παιδείας, το βιβλίο των "Αθλίων" χτυπά την πόρτα φωνάζοντας δυνατά: "Ανοίξτε μου! Έρχομαι για σας!"

Στο σκοτεινό σημείο όπου βρίσκεται ο σημερινός πολιτισμός, ο άθλιος ονομάζεται Άνθρωπος, που αγωνιά κάτω απ' όλα τα κλίματα και τα καθεστώτα, που στενάζει σ' όλες τις γλώσσες».

Καλή ανάγνωση!

Για το BOOK TOUR, Χάρης Γαντζούδης.