Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος τής Τζ. Κ. Ρόουλινγκ

“Just in case...”

“Σε περίπτωση που τον χρειαστείς...”

Έτσι έγραφε το σημείωμα που βρήκε ο Χάρι Πότερ μαζί με έναν αόρατο μανδύα, δίχως να γνωρίζει τότε ποιος ήταν ο αποστολέας.

Η αλήθεια είναι ότι αυτό το βιβλίο θα το χρειαστείς πιθανότατα πάνω από μία φορά.  Για ποιον λόγο; Μα για για να διασκεδάσεις, για να νιώσεις ότι ζεις και εσύ τις περιπέτειες του Χάρι και της παρέας του, για να το συζητήσεις με φίλους (αλλά και ανθρώπους που πιάνεις τυχαία κουβέντα), αλλά και να για να καταφύγεις στα δύσκολα.

Καμιά φορά διαβάζω σχόλια από αναγνώστες και συγγραφείς (κυρίως από τη δεύτερη κατηγορία), οι οποίοι βρίσκουν ψεγάδια στην ιστορία: Διάφορα κλισέ, ανακολουθίες στην πλοκή, βεβιασμένο τέλος, και σχόλια για τη γραφή τής Ρόουλινγκ, ειδικά για τα πρώτα δύο βιβλία της σειράς που τα χαρακτηρίζουν “παιδικά”, λες και αυτό συνιστά μειονέκτημα.

Ίσως τελικά ακόμα και τώρα να μην μπορούν να συγχωρέσουν στη συγγραφέα την τεράστια επιτυχία της, η οποία ήρθε τόσο απρόσμενα, αφού ούτε από τον ίδιο τον εκδοτικό της το περίμεναν.

Ποια είναι, λοιπόν, τα συστατικά που οδήγησαν το πρώτο βιβλίο σε τέτοια επιτυχία; Θέλοντας να τα διακρίνω πιο ψύχραιμα, αποφάσισα να το διαβάσω πάλι στα αγγλικά, στην έκδοση με την εικονογράφηση του Jim Kay, ο οποίος έχει κάνει μαγευτική δουλειά. 

Η ιστορία, λοιπόν, ξεκινάει ως εξής. Ένα ορφανό αγόρι, που μένει με τους αντιπαθέστατους θείους του και τον αχώνευτο ξάδερφό του, περνάει δύσκολες ώρες, μια που από ό,τι φαίνεται, είναι ανεπιθύμητος. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο μικρός Χάρι φαίνεται να αντιμετωπίζει την παρέα του ξάδερφού του, που του κάνουν τη ζωή ακόμα πιο δύσκολη.

Ωραία, θα σκεφτείτε, μέχρι εδώ τίποτα πρωτότυπο. Πολλοί συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας έχουν ως ήρωα ένα ορφανό αγόρι που περνάει τα πάνδεινα. Και όμως, από την αρχή του Χάρι Πότερ σε τυλίγει η αίσθηση ότι δεν πρόκειται για άλλη μία τέτοια ιστορία.

Μια “κανονική” καλοκουρδισμένη βρετανική οικογένεια του σήμερα μεγαλώνει τον γιο της με φαινομενική ευπρέπεια, και την ίδια στιγμή απεχθάνεται το διαφορετικό παιδί που αναγκάζεται να φιλοξενήσει, γιατί πολύ απλά δεν είναι δικό τους και το θεωρούν παρακατιανό. Ο Χάρι έχει αποδεχτεί την κατάσταση και προσπαθεί να τα βγάλει πέρα, μέχρι που ανακαλύπτει ότι είναι διαφορετικός.

Παράξενα πράγματα συμβαίνουν, και ο Χάρι Πότερ συνειδητοποιεί ότι ανήκει στον κόσμο των μάγων. Στο σημείο αυτό η Ρόουλινγκ αρχίζει να κεντάει -με σταδιακά αυξανόμενες σε γοητεία και ευρηματικότητα πινελιές- τον αξεπέραστο μαγικό της κόσμο. Μάγοι, μαγικά ραβδιά, τρολ, ξωτικά, κουκουβάγιες, η Διαγώνιος Αλέα, μια τράπεζα με καλικάντζαρους, ένα τρένο που νομίζεις ότι δεν υπάρχει και όμως σε μεταφέρει στο πιο διαφορετικό σχολείο, που από τη μία μοιάζει απίθανο, από την άλλη ακολουθεί τους κανόνες ενός παραδοσιακού οικοτροφείου της παλιάς εποχής.

Καθηγητές αυστηροί με μαγικές δυνάμεις, που διδάσκουν τους μαθητές τους κανόνες της μαγείας. Μαθητές που πασχίζουν να κατακτήσουν τις μαγικές τέχνες και δεν τα καταφέρνουν αν δεν μελετήσουν όσο πρέπει. Ένα μαγικό Καπέλο Επιλογής που κατατάσσει τους μαθητές στους κοιτώνες βάσει της ψυχσύνθεσής τους. Ένα σχολείο-κάστρο γεμάτο με μαγικά πλάσματα, που ενίοτε κατοικούν μέσα στους πίνακες, και η αρχή μιας περιπέτειας σε συνδυασμό με μια μεγάλη εσωτερική αναζήτηση.

Και εδώ έρχεται η στιγμή που ανακαλύπτουμε ένα από τα πολλά στοιχεία που έκαναν τη Ρόουλινγκ να ξεχωρίσει. Πέρα από την περιγραφή του απίστευτου μαγικού κόσμου, που ζωντανεύει στη φαντασία μας με κάθε δυνατή λεπτομέρεια, αλλά και τη μάχη ενάντια στον Βόλντεμορτ, ο οποίος θέλει να πάρει τη Φιλοσοφική Λίθο, διακρίνουμε την αλλαγή στον εσωτερικό κόσμο του Χάρι Πότερ.

Ο Χάρι, χωρίς να μας δίνεται ποτέ η εντύπωση ότι πρόκειται για ένα αδύναμο πλάσμα, είναι ένα παιδί. Ένα παιδί που μεγάλωσε χωρίς τα απαραίτητα στηρίγματα και έχει αποδεχτεί τη μοναχικότητα ως κανονικό τρόπο ζωής.

Μαζί με τη γνωριμία με το μαγευτικό κόσμο του Χόγκουαρτς, ο Χάρι θα ανακαλύψει τη φιλία. Εκεί θα γνωρίσει τον Ρον και την Ερμιόνη, δύο παιδιά, με εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες. Ο Ρον παιχνδιάρης, με την ανωριμότητα της ηλικίας, απλός, ευθύς, συμπαθητικός. Και από την άλλη η Ερμιόνη, υπεύθυνη, πιο ώριμη από την ηλικία της, φιλόδοξη, με έντονο το αίσθημα του σωστού. Οι τρεις τους θα δέσουν σιγά σιγά, αφού πρώτα θα έρθουν σε σύγκρουση με την Ερμιόνη, και θα βιώσουν τα στάδια μιας φιλίας που αναπτύσσεται ολοένα μέσα από τις αναποδιές και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν. Ο Χάρι καλείται να πάρει αποφάσεις και να αναλογιστεί τις συνέπειες των πράξεων του, να έρθει σε σύγκρουση με τις πληγές του παρελθόντος, να βιώσει τον θυμό και να ξεπεράσει τα τραύματά του.

Η Ρόουλινγκ, ωστόσο, δεν περιορίζεται σ’ αυτούς τους χαρακτήρες. Οι καθηγητές στη σχολή είναι ένας και ένας. Ξεχωρίζουν η Μινέρβα Μακ Γκόναγκαλ, η σταθερή αυστηρή αλλά δίκαιη δασκάλα, αλλά και ο Σέβερους Σνέιπ, ένας απίστευτος χαρακτήρας που κάνει την εμφάνισή του και προκαλεί την αντιπάθεια, δημιουργώντας, ωστόσο, κάποια ερωτηματικά. Ήδη από το πρώτο βιβλίο της σειράς διακρίνουμε το ψυχολογικό μωσαϊκό τού Σνέιπ, αφού μέσα του έχουν μπλεχτεί το μίσος, η αγάπη, η οδύνη και οι θλιβερές αναμνήσεις, στοιχεία που συνθέτουν μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα.

Εδώ να σημειώσουμε ότι ο Jim Kay έχει εικονογραφήσει τον Σέβερους με λιγδιασμένο μαλλί -όπως δηλαδή τον περιγράφει η Ρόουλινγκ στα βιβλία της-, με μια απωθητική και ταυτοχρόνως τραγική αίσθηση, έναν μάγο περιχαρακωμένο στον πόνο και την περηφάνειά του.

Γενικά, η εικονογράφηση έχει πολλά να προσφέρει. Εκπληκτικοί δράκοι, μαζί με τα αυγά τους, οδηγός για τρολ (με επισήμανση για τον μικροσκοπικό τους εγκέφαλο), πολύχρωμα τρελιάρικα φαντάσματα που γλεντοκοπάνε ασταμάτητα μέσα στους διαδρόμους του Χόουγκαρτς, η χρυσή σφαίρα του Κουίντιτς, ένα σκοτεινό δάσος αλλά και οι χαρακτήρες του βιβλίου, με το εκπληκτικό πορτρέτο της Μινέρβας αλλά και τις διαφορετικές στιγμές του Χάρι να ξεχωρίζουν.

Παράλληλα, γνωρίζουμε τον αξιαγάπητο γίγαντα Ρούμπεους Χάγκριντ, μια από τις πατρικές φιγούρες που έχει τόσο ανάγκη ο Χάρι. Ο Χάγκριντ προσέχει τον Χάρι, πάντα με μια αίσθηση χιούμορ, είναι καλός, λίγο αγαθός, και συχνά μπλέκει σε περίεργες περιπέτειες επειδή αγαπάει τα παράξενα (ενίοτε απωθητικά) πλάσματα. Ίσως, επειδή και ο ίδιος είναι κάπως ασυνήθιστος, νιώθει την ανάγκη να τα βοηθάει.

 Και φυσικά έχουμε έναν άλλο χαρακτήρα, τον Άλμπους Ντάμπλντορ, τον διευθυντή της Σχολής, μια δεύτερη πατρική φιγούρα, ο οποίος καθοδηγεί τον Χάρι με τη σοφία του, κρατώντας όμως μια απόσταση. Είναι εκείνος που θα μιλήσει στον Χάρι για τους γονείς του, αλλά και την αγάπη με την οποία τον τύλιξε η μητέρα του, τη στιγμή που πέθανε η ίδια, για να τον προφυλάξει. Δεν θυμάμαι αν το είχα προσέξει την πρώτη φορά που είχα διαβάσει το βιβλίο, αλλά ήδη ο Ντάμπλντορ δίνει δείγματα της πολύπλοκης και μυστηριώδους προσωπικότητάς του. Στο τελευταίο, μάλιστα, κεφάλαιο η Ερμιόνη αναρωτιέται αν ο Ντάμπλντορ είχε σκοπό να μπλέξει τον Χάρι στην αναμέτρηση με τον Βόλντεμορτ, δίχως να το αναλύσει περισσότερο. Είναι, απλώς, ένα μικρό τσίγκλισμα για τον πιο υποψιασμένο αναγνώστη για τη μελλοντική εξέλιξη τις ιστορίας.

Και, επιτέλους, φτάνουμε στη Φιλοσοφική Λίθο, την κεντρική ιστορία. Τη φιλοσοφική Λίθο την είχε φτιάξει ο αλχημιστής Νίκολας Φλαμέλ. Ήταν μια πέτρα που μπορούσε να μεταμορφώσει ένα απλό μέταλλο σε χρυσό, αλλά και να δημιουργήσει το ελιξήριο της αιώνιας ζωής. Τη Φιλοσοφική Λίθο τη φύλαγαν στην Τράπεζα των Καλικάντζαρων, όμως όταν οι μάγοι συνειδητοποίησαν ότι κάποιος την εποφθαλμιούσε (ποιος άραγε;), τη μετέφεραν στο Χόγκουαρντς, όπου οι καθηγητές την προστάτευαν, ο καθένας με το ξόρκι του και κάποιο μαγικό πλάσμα.

Μια μέρα, ο Χάρι, ο Ρον και η Ερμιόνη ανακαλύπτουν έναν σκύλο με τρία κεφάλια, ο οποίος φυλάει μια μυστηριώδη πέτρα. Πεπεισμένοι μετά από μια σειρά από περίεργες συμπτώσεις ότι την πέτρα τη θέλει ο Σνέιπ, αποφασίζουν να τον εμποδίσουν. Στη συνέχεια, ωστόσο, αποδεικνύεται ότι ο Σνέιπ προσπαθεί να προφυλάξει τη Φιλοσοφική Λίθο από τον καθηγητή Κουίρελ, ο οποίος είναι υποχείριο του Βόλντεμορτ.

Κατά τη διάρκεια της περιπέτειας ο Χάρι λαμβάνει έναν αόρατο μανδύα ως δώρο από κάποιον άγνωστο και ανακαλύπτει τον καθρέφτη του Έριζεντ (Erised), όπου αντικρίζει τους γονείς του. Είναι τόσο δυνατή η περιγραφή αλλά και το συναίσθημα που σου μεταφέρει η Ρόουλινγκ, όπου όταν βλέπεις την εικόνα του Χάρι μπροστά στον καθρέφτη (στο βιβλίο με την εικονογράφηση του Jim Kay αλλά και στο site Pottermore), συγκινείσαι αναπόφευκτα. Αργότερα, θα δούμε τον Χάρι να συζητάει με τον Άλμπους Ντάμπλντορ και να του εξηγεί ότι ο καθρέφτης οδήγησε πολλούς μάγους στην τρέλα, αφού αποκαλύπτει τις πιο βαθιές τους επιθυμίες.

Δεν θα αναφερθώ στο τέλος της ιστορίας, αφού μπορεί να θέλετε το (ξανα)διαβάσετε. Ωστόσο, είναι σημαντικό να επισημάνω κάποια πράγματα. Μέσα από μια φαινομενικά απλή γραφή και ιστορία, η Ρόουλινγκ θίγει σημαντικά ζητήματα, μεταφέρει συναισθήματα, προκαλεί σκέψεις και σε κάνει συμμέτοχο στην περιπέτεια. Παράλληλα, έχουμε μια δεξιοτεχνικά στρωτή αφήγηση και ανάπτυξη μιας ιστορίας που δένει με τα υπόλοιπα βιβλία της σειράς.

Συχνά, αναρωτιέμαι αν είχε σκεφτεί όλη την εξέλιξη της ιστορίας από την αρχή. Η ίδια έχει δηλώσει πως ναι και ότι της πήρε χρόνια μέχρι να γράψει τη Φιλοσοφική Λίθο, αφού έστηνε όλο αυτό τον κόσμο στο μυαλό της.

Σε μια εποχή, λοιπόν, που κυριαρχεί η ευκολία και στο βιβλίο, όπου το παιδικό-εφηβικό (ειδικά στη χώρα μας) έχει πέσει στην παγίδα του διδακτισμού, όπου το φανταστικό συχνά συνδέεται με πιο περιορισμένο κοινό, η Ρόουλινγκ έδωσε τη δική της πρόταση και κέρδισε το στοίχημα. Πρόκειται για μια ιστορία “ενηλικίωσης”, όπως τις αποκαλούν, με τον κεντρικό χαρακτήρα να διαγράφει τη δική του πορεία προς την ωριμότητα.

Ο Χάρι Πότερ μπορεί να θριαμβεύει, στο τέλος όμως θα επιστρέψει στην ανεπιθύμητή του οικογένεια. Βλέπετε, στον κόσμο της Ρόουλινγκ το τέλος δεν είναι τόσο ανάλαφρο, όσο κάποιοι προσπαθούν να παρουσιάσουν. Ίσως, αυτή η λεπτομέρεια να μου είχε κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση. Ότι, δηλαδή, ο ήρωάς της θα πρέπει να περάσει μέσα από συνεχείς προσωπικές δυσκολίες, μέχρι να ανακαλύψει τον εαυτό του.

Και όπως μου είπε κάποιος, όταν ρώτησα τι ακριβώς είχαν αυτά τα βιβλία και του άρεσαν τόσο: “Μου άρεσαν πάρα πολύ, δεν χρειάζεται ανάλυση”.

Ίσως, τελικά η ανάλυση να καταστρέφει τη μαγεία. Βέβαια, τώρα που ξαναδιάβασα το βιβλίο και διάφορα σχετικά άρθρα, συνειδητοποίησα ότι θαυμάζω τη Ρόουλινγκ εξίσου, ίσως και περισσότερο.

Σας αφήνω για την ώρα. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε…

“Just in case...”

“Σε περίπτωση που τον χρειαστείς...”

Για το Book-Tour, Κωνσταντίνα Κοράκη.

Η Κωνσταντίνα Κοράκη γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι εκπαιδευτικός. Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στους ιστότοπους: Book-Tour, Fractal, τοβιβλιοnet, nyctophilia.gr. Το πρώτο της μυθιστόρημα με τον τίτλο: «Η Ανταριασμένη, οι Φίλοι και τα Κτήρια» κυκλοφόρησε το 2016 από τις εκδόσεις Λυκόφως. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Σαφένια». Μέσα στο 2019 αναμένεται η νουβέλα «Η Λέσχη των Χρωμάτων», και τα δύο από τις εκδόσεις Λυκόφως.

https://wordpress.com/view/konstantinakoraki.wordpress.com

Πηγές:

https://en.wikipedia.org/wiki/Harry_Potter_and_the_Philosopher%27s_Stone

https://www.pottermore.com/