Μια κριτική προσέγγιση στην ποιητική συλλογή «Το δέρμα του χρόνου» του Θοδωρή Σαρηγκιόλη εκδόσεις Γαβριηλίδης

«Παλεύω με τις λέξεις τη νύχτα,

τη μέρα σκαλίζω ό, τι απόμεινε·

ρακοσυλλέκτης σε χωματερή

λίθους πολύτιμους γυρεύω.»

Η ιδιότητα του ρακοσυλλέκτη, που συλλέγει τα πολύτιμα του λόγια μέσα από όσα δούλεψε βαθιά του η νύχτα η ποιητική. Μέσα από τους παραπάνω στίχους ανοίγεται ο κόσμος του Θοδωρή Σαρηγκιόλη, και μας οδηγεί λέξη τη λέξη στα μονοπάτια του.

Οι λέξεις είναι κυρίαρχες σ’ αυτή την ποίηση. Με όση δύναμη μπορούν να φέρουν μέσα στο ολιγογράμματο σώμα τους, με την κυριολεκτική τους σημασία, η οποία αφήνεται να χτίσει τις εικόνες. Γιατί, όπως φαίνεται εδώ, η κάθε λέξη έχει το δικό της βάρος, δεν λειτουργεί μόνο συμπληρωματικά με τις υπόλοιπες για να συναποτελέσουν το ποιητικό παζλ. Αυτονομείται συχνά και δηλώνει την ιδιαίτερη παρουσία του νοηματικού της φορτίου. Δείτε εδώ πώς μέσα σε επτά μόλις στίχους είναι διακριτή η παρουσία πολλαπλών «μορφών» με το ένδυμα των λέξεων:

«Αυτές οι τρύπες

δεν είναι πληγές ούτε φωλιές δακρύων,

δεν είναι τάφοι πεζοπόρων στρατιωτών

ούτε ποτήρια της βροχής,

δεν είναι εγκαταλειμμένες προσπάθειες ισοβιτών

ούτε παραλλαγές στο επίπεδο τοπίο,

μια πρόθεση βάθους είναι μόνο.»

Αλλά και πώς στους παρακάτω στίχους συντελείται το απόλυτο παιχνίδι των λέξεων, που, αν και ηχητικά αλλά και ετυμολογικά συναφείς, απομονώνουν ξεχωριστά νοήματα η κάθε μία, για να δέσουν σε σύνολο μόνο με τη συνεκτίμησή τους η μία δίπλα στην άλλη:

«ήρθε ο καιρός να βγεις απ’ τις φωτογραφίες,

να κατοικήσεις έξω απ’ το πλάνο,

εσύ ο απλανής να πλανηθείς στο χώρο,

όπου οι πλάνητες χαράζουν άλλο δρόμο»

Αυτό το βάθος αναζητά ο ποιητής και αυτή την περιπλάνηση, άλλοτε με την καθαρότητα της σημασίας των λέξεων, όπως παραπάνω, άλλοτε όμως με πιο υπολανθάνουσες σημασίες, υπενθυμίζοντάς μας πως η ποίηση μπορεί να είναι και κρυπτική, σκεπάζοντας την αλήθεια της «πίσω απ’ τα κάγκελα των στίχων». Έτσι συνυπάρχουν στην ποίησή του στίχοι όπως αυτοί εδώ

«σταγόνα τη σταγόνα

γυρνάει ανάποδα η ζωή

και αδειάζει»

που υποδηλώνουν το σκληρό πέρασμα του χρόνου, αλλά και στίχοι όπως αυτοί

«η νύχτα, έξαλλη με την επιμονή του κύκνου,

ταξιδεύει στον ουρανό

κόντρα στη βάρδια των εναέριων ελεγκτών»

που μας οδηγούν σε περισσότερο υπερρεαλιστικά μονοπάτια, ερμηνεύσιμα ωστόσο, με τους κώδικες που έχει ο μυημένος στα ποιητικά αναγνώστης.

Στην «ποιητική» του Θοδωρή Σαρηγκιόλη δεν νοείται ποίηση χωρίς τη νύχτα, η οποία αναγορεύεται σε πρόξενο των συνειρμών και, συνακόλουθα, της έμπνευσης. Ταιριάζει, άλλωστε, με το μελάνι της γραφής το μαύρο νυχτερινό χρώμα. Αυτό το αγαπημένο των ποιητών, που αντλούν από το σκοτεινό βάθος της νύχτας τα άλλα βάθη των στίχων τους.  Μήπως, λοιπόν, μιλάμε για μια ποίηση αδιέξοδη, ανίκανη να δει κάποιο φωτεινό σημάδι στον ορίζοντα των καιρών; Υπάρχουν πολλά σημάδια τέτοιας γραφής στους στίχους αυτούς, που υπενθυμίζουν το «τετελεσμένο» ή τους «εφήμερους συρμούς» που τρέχουμε να προλάβουμε. Άλλωστε τιτλοφορεί ένα ποίημά του «Σε κλίμακα blue, προσγειώνοντας τους πιο αισιόδοξους της γραφής. Είθισται ο στίχος να γράφεται με μαύρο μελάνι. Η θλίψη και ο βαθύς πόνος τον τροφοδοτεί. Η απώλεια και η αμετάκλητη φυγή.

«εικόνες στ’ άσπρα ντυμένες

σχίζουν το γαλάζιο του απογεύματος

κι εσύ στην άκρη του κάδρου

διστάζεις να μπεις

μέρος να γίνεις του τοπίου»

«στήλη άλατος εσύ να ξεπαγιάζεις

σαν τη μνήμη που γυμνώθηκε»

Ο ποιητής το δήλωσε πως παλεύει με τις λέξεις συνεχώς -άφευκτη η

ήρεμη ενατένιση, εδώ έχουμε αγώνα- και αναρωτιέται:

«σ’ ένα κόσμο που θέλει αφαίρεση

τι να προσθέσει ένας ποιητής;»

Σωστό το ερώτημα οπωσδήποτε  και ενδεχομένως με αυτό να υπογραμμίζεται η αίσθηση του αδιεξόδου που δηλώνουν οι στίχοι του. Ωστόσο, ας μη λησμονούμε πως κάθε φορά που ένας ποιητής αναρωτιέται για τον ρόλο του, γι’ αυτό το λιθαράκι που του αναλογεί στην υπόθεση της ποίησης, κάτι νέο γεννιέται στον ορίζοντα. Αυτή η αμφιβολία έχει τη δύναμη να κινητοποιεί τη σκέψη -σε χαμηλούς τόνους όπως άλλωστε και η φωνή των περισσότερων αληθινών δημιουργών- γύρω από τον λόγο και να γεννά νέες ποιητικές προτάσεις. Μια τέτοια πρόταση στα ποιητικά πράγματα δίνει και ο λόγος του Θοδωρή Σαρηγκιόλη. Με την απλότητα που αρμόζει στις αληθινές κουβέντες. Με τις λέξεις κυρίαρχες του στιχουργικού παιχνιδιού. Με τη συνακόλουθη θλίψη των στίχων αλλά και με το έναυσμα για σκέψη και προβληματισμό. Μια έντιμη, εν κατακλείδι, ποιητική πρόταση.

Για το BOOK TOUR, Διώνη Δημητριάδου.

https://meanoihtavivlia.blogspot.gr