ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗ ΣΑΛΟΝΙΚΗ, Μεταξία Κράλλη

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

       Η επάνοδος της Μεταξίας Κράλλη, ύστερα από σιωπή δυο χρόνων, γίνεται μέσα από ένα πολύ απαιτητικό έργο εποχής, που ανεβάζει τον πήχυ πολύ παραπάνω από εκεί που τον είχε αφήσει.
      Το "Κάποτε στη Σαλονίκη", λοιπόν, δικαιώνει την αποχή της Κράλλη από τα συγγραφικά δρώμενα, καθώς το διάστημα αυτό εκκόλαψε ένα σπουδαίο έργο, φανερώνοντας τη διάθεσή της να ξεφύγει από το αμιγώς αισθηματικό πλαίσιο, χωρίς όμως να το απαρνηθεί.
         Αντιθέτως, τώρα το συναίσθημα εμπλουτίζεται με ηθογραφικά στοιχεία μιας νοσταλγικής εποχής κι εντάσσεται σε ένα κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο πολυτάραχο, που δεν χρησιμοποιείται ως πρόσχημα σοβαροφάνειας, αλλά ιχνηλατείται σε παραλληλία με τους πρωταγωνιστές του βιβλίου, υπηρετώντας την ιστορική εγκυρότητα...
Μυθοπλασία και Ιστορία σε ένα αριστοτεχνικό κράμα αγάπης, κοινωνικού προβληματισμού και κριτικής ματιάς πάνω στα ιστορικές εξελίξεις.

            Πεδίο δράσης του βιβλίου είναι η Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου και της Κατοχής, σκηνικό που έχει αξιοποιηθεί αρκετές φορές από τη σύγχρονη Λογοτεχνία, γιατί, ως σπουδαίο λιμάνι και μητρόπολη των Βαλκανίων, αποτελούσε ανέκαθεν ένα πολυεθνικό μωσαϊκό με οργιάζουσα εμπορική ζωή, που οι ιστορικοί κραδασμοί ανέδειξαν σε πεδίο συγκρούσεων...
Mη σας τρομάζει ο μεγάλος όγκος κι η πυκνότητα των 752 σελίδων του βιβλίου αυτού!
Η αφήγηση ρέει πολύ όμορφα, με έναν... "ανεξήγητα" ξεκούραστο τρόπο".
Το βιβλίο δεν πλατειάζει στιγμή, δεν υπάρχουν περιττολογίες και διατηρεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο, προκαλώντας τον να γυρίζει ανυπόμονα κάθε σελίδα, για να αναζητήσει άπληστα τη συνέχεια!
        Σε αυτό συμβάλλουν κυρίως η στρωτή γλώσσα και οι άκρως ενδιαφέροντες χαρακτήρες του έργου, που στροβιλίζονται στις πολιτικοκοινωνικές αναταράξεις και τα προσωπικά τους πάθη.
Ο αναγνώστης λοιπόν, μαζί τους ερωτεύεται, θρηνεί, αγωνιά αλλά και απολαμβάνει μικρές μπουκίτσες νέας γνώσης, που αποδεικνύουν την εμβρυθέστατη έρευνα που η συγγραφέας διεξήγαγε με υπομονή και μεράκι.
           Το "Κάποτε Στη Σαλονίκη" είναι από τα ιστορικά μυθιστορήματα, που αναδεικνύουν το δράμα του ατόμου μέσα στη συλλογικότητα, "επιστρέφοντας" στη μονάδα την ταυτότητα της, εκεί που η Ιστορία βλέπει μόνο αριθμητικές καταγραφές, όπως παραπονιέται δικαίως και ο Χρόνης Μίσσιος.
        Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα αρχετυπικά αντιθετικό αίσθημα ανάμεσα σε μια Ελληνίδα Χριστιανή κι έναν Εβραίο, τη Χριστίνα και τον Αλμπέρτο.
Ένας εκπρόσωπος των πολύπαθων Σεφαραδιτών και μια κοπέλα που εκφράζει τη γυναικεία απελευθέρωση και τη φιλοπονία του Επιστήμονα, στα δίχτυα ενός φλογερού, αναπόδραστου αισθήματος που ανθίζει και τους πλημμυρίζει. Εδώ αναδύεται η πάλη του ατόμου με την ετερότητα του κοινωνικού του περιγύρου. Δεν είναι όμως μονάχα αυτό:
         Η συγγραφέας έχει σκηνοθετήσει άρτια, σχεδόν τηλεοπτικά τις εναλλαγές των προσώπων, δίνοντας σε κάθετι ορθά ισορροπημένο "χώρο" και χρόνο. 
          Το αξιοσημείωτο είναι πως οι δευτερεύοντες χαρακτήρες δε διαδραματίζουν διακοσμητικό ρόλο, αλλά σκιαγραφούνται διεξοδικά, αποκτώντας μια αυτόνομη γοητεία, και αναδεικνύοντας, μάλιστα, διαφορετικές πλευρές από το πολύπλοκο κοινωνιόγραμμα της Θεσσαλονίκης.
        Ένας χορός προσώπων σε αρμονικούς και συμμετρικούς σχηματισμούς γεγονότων και ψυχής.
Ποιος θα μείνει ασυγκίνητος από τη μάχη του βιοπαλαιστή Μπενίκο με τη φτώχεια και την παθιασμένη ψυχή του; (η προσωπική του ιστορία με άγγιξε περισσότερο κι από το κεντρικό ζευγάρι.Ήταν πολύ ρομαντική κι εξελίχθηκε σε μια υπέροχη αντίθεση.)
Ποιος δε θα εκπλαγεί από τον Αστέρη, και δε θα παρακολουθήσει με αποτροπιασμό τον σαγηνευτικό Μίκη κ την πορεία του;
Τόσα πρόσωπα κι ατομικές ιστορίες.
Η οικογένεια της Ρέινα, αλάνια του δρόμου και προσφυγιά... 
      Μέσα από τα τόσα πρόσωπα και τις ιδιαιτερότητες τους η συγγραφέας ανιχνεύει τη νοσταλγία των προσφύγων και την προσαρμογή του.
Παρακολουθούμε καπιταλιστές και φτωχολογιά στην αέναη πάλη τους, ενώ ερμηνεύεται πώς τα εθνικιστικά κινήματα σαν την Τρία Έψιλον που έγιναν μήτρα του δωσιλογισμού, ενώ συμπάσχουμε με τις δοκιμασίες της φτωχολογιάς και της Αντίστασης.
         Με έναν συγγραφικό ελιγμό παρακολουθούμε επιπλέον το κλίμα του φιλογερμανισμού στην μεγαλοαστική ελληνική τάξη, αλλά και τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς της ίδιας της Αυστρίας(!) με τον Άνσλους (Anschluss).Έχουμε την απερχόμενη πρώσικη αριστοκρατία και τους απηνείς διωγμούς των Εβραίων να εκπροσωπούνται εξίσου. Κάποιες στιγμές που έφεραν ευθέως στο νου σκηνές από τη "Δύναμη Της Αγάπης" του Έριχ- Μαρία Ρέμαρκ.
         Το "Κάποτε Στη Σαλονίκη" με όλα αυτά ανάγεται σε ένα υποδόρια πολιτικό βιβλίο που αναμετράται με τις πολιτικές θύελλες της πατρίδας μας στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα.
Η Μεταξία Κράλλη με τεκμηριωμένες αναφορές επισκοπεί το καθεστώς του Μεταξά και καταγγέλλει την κοινωνική αδικία και τον ρατσισμό, παρακολουθώντας τη γέννηση του Λαικού Κινήματος στις απεργίες- και τα ματωμένα χνάρια του στα χρόνια του Πολέμου, χωρίς να εξωραΐσει όμως τις αγκυλώσεις, που οδήγησαν στον διχασμό.
Eπιπροσθέτως, αναδεικνύει τον αγώνα της γυναικείας χειραφέτησης κόντρα στις συμβάσεις που εγκλώβισαν τη γυναίκα στο σπίτι κ την καρτερική σιωπή.
       Το "Κάποτε Στη Σαλονίκη" είναι το τέταρτο βιβλίο που εστιάζει στη Θεσσαλονίκη αυτής της περιόδου.
Είχαμε "Τη Σκιά Της Πεταλούδας" του Ζουργού, και τους "Ψίθυρους του Βαρδάρη" της Βόικου,την "Πόλη Των Αθώων" της Κατερίνας Καριζώνη.
Η προσέγγιση της Κράλλη στον ξεριζωμό της εβραϊκής κοινότητας από τον Μαξ Μέρτεν έιναι υποδειγματική και άκρως βιωματική μέσα από πρόσωπα που προηγουμένως μας είχε κάνει να αγαπήσουμε κ να κατανοήσουμε: Είναι πιο πολυπρόσωπη κι από τα "Ρόδα Της Σιωπής" της Τραυλού.
          Αισθάνομαι, γενικά, πως το Κάποτε Στη Σαλονίκη προσεγγίζει όλες τις κοινωνικές τάξεις εκείνης της περιόδου πληρέστερα κι από τα άλλα τρία βιβλία, ενώ και τα ψυχογραφήματά του είναι βαθύτερα.
            Παρότι λοιπόν η Θεσσαλονίκη της Κατοχής και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων σε πολλά βιβλία, το "Κάποτε Στη Σαλονίκη" αποτελεί μια ξεχωριστή περιήγηση στους καημούς των ανθρώπων της και στα σοκάκια της Νεότερης Ιστορίας μας.
Όλοι του οι χαρακτήρες, παραμένουν ανεξίτηλοι στη μνήμη σαν παλιοί γνωστοί- και σίγουρα θα "κακοφανεί" στον αναγνώστη ο "αποχωρισμός" στην 752η σελίδα!
Ένιωσα πως τους αφήσαμε σε μια κρίσιμη καμπή (παραμονές του Εμφυλίου).
Ίσως είναι κι επιτυχία της συγγραφέως ότι αρκετοί μπορεί να θέλησαν να δουν περαιτέρω την πορεία των ηρώων αυτών.

Είναι πάντως, σίγουρο πως το "Κάποτε Στη Σαλονίκη" θα συγκινήσει και θα ενθουσιάσει τους αναγνώστεςκαι ειδικότερα το κοινό εκείνο, που τόσο αδημονούσε για την επιστροφή της Μεταξίας Κράλλη!
Ανακαλύψτε αυτό το σπουδαίο μυθιστόρημα- από τα πιο έντονα "εκφραστικά" ιστορικά μυθιστορήματα που διαβάσατε ποτέ!