Η Κωνσταντίνα Κοράκη κουβεντιάζει με την Αργυρώ Πιπίνη

Στο σημερινό άρθρο της στήλης "Περί φαντασίας και όχι μόνο" φιλοξενούμε τη συγγραφέα και μεταφράστρια Αργυρώ Πιπίνη, η οποία περιπλανιέται επιτυχημένα στα πολυάριθμα μονοπάτια των παιδικών διαδρομών.

1) Σε συζητήσεις με μαθητές είχα παρατηρήσει το εξής. Ναι, μεν, τους άρεσαν τα περισσότερα βιβλία που τους διάβαζαν οι εκπαιδευτικοί μέσα στην τάξη (αν και συχνά οι μεγαλύτεροι μαθητές ανέφεραν ότι ήθελαν να χάσουν μάθημα), όμως μόνο λίγοι πήγαιναν από μόνοι τους στη σχολική βιβλιοθήκη ή αγόραζαν βιβλία. Γιατί συμβαίνει αυτό;

H επίσκεψη στα βιβλιοπωλεία, το ψάξιμο ανάμεσα σε νέες και παλιές κυκλοφορίες είναι συνήθεια παλαιότερων γενεών, συνήθεια που διδάσκεται. Τα παιδιά πρέπει να βρίσκονται κοντά στα βιβλία. Όταν δεν έχουν επισκεφτεί ποτέ παρέα με τους γονείς τους κάποια βιβλιοθήκη ή ένα βιβλιοπωλείο, για να πάρουν μέρος σ’ αυτό το κυνήγι της απόλαυσης, δεν διανοούνται να πάνε μόνα τους σ’ αυτούς τους χώρους. Το βιβλίο παραμένει ένα πολύ φθηνό αγαθό που προσφέρει ευρεία θέαση στον κόσμο και εμπειρίες ζωής.

2) Ζούμε στην εποχή της εικόνας, κάτι που βλέπουμε και στα παιδικά βιβλία, όπου το κείμενο είναι μικρό και, ίσως, απλοποιημένο, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της σελίδας καταλαμβάνει ένα σκίτσο. Είναι ανησυχητικό ή εκφράζει, απλώς, μια άλλη ανάγκη των παιδιών;

Η οικονομία στον λόγο στα παιδικά βιβλία αποτελεί μεγάλο στοίχημα και δεν λογίζεται ως πρόβλημα. Δεν θεωρώ ότι ένα αφαιρετικό αλλά ουσιαστικό κείμενο, το οποίο συνοδεύει μια ζωγραφιά, κυκλοφορεί επειδή κολακεύει την ανάγκη των παιδιών για εικόνες στην εποχή της εικόνας. Το μικρό κείμενο δεν είναι απαραίτητα απλό κείμενο. Η έκταση και ο αριθμός των λέξεων δεν συνιστούν απαραίτητα λογοτεχνία. Στα εικονογραφημένα βιβλία το κείμενο και η εικόνα αποτελούν ένα ζευγάρι που προχωράει χέρι-χέρι – το ένα συμπληρώνει, σχολιάζει το άλλο. Αντίστοιχα, ένα εκτενές κείμενο μπορεί να εμφανίζει πολλές αδυναμίες, να είναι ένα βαθιά ανιαρό κείμενο.

3) Γιατί σε πολλά εξώφυλλα/ οπισθόφυλλα παιδικών βιβλίων τονίζεται η θεματολογία, π.χ. ένα συναίσθημα ή ένα κοινωνικό φαινόμενο; Μήπως ορισμένα βιβλία απευθύνονται περισσότερο στους γονείς παρά στα ίδια τα παιδιά;

Κάθε παιδί είναι μοναδικό, μεγαλώνει σε διαφορετικό περιβάλλον, έχει άλλες δεξιότητες. Συναντώ μεγάλα παιδιά που διαβάζουν εικονογραφημένα βιβλία και μικρά παιδιά που διαβάζουν ή τους διαβάζουν βιβλία για μεγαλύτερες ηλικίες. Καταλαβαίνω πως η ηλικιακή επισήμανση μπορεί να βοηθά τους γονείς στην πλοήγηση στον ωκεανό των βιβλίων, αλλά ας αφιερώσουν λίγο από τον χρόνο που δεν έχουμε ώστε να βρουν το βιβλίο εκείνο που θα τους μαγέψει.

4) Τελικά ισχύει ότι οι καλύτερες παιδικές ιστορίες είναι αυτές που αρέσουν και στους μεγάλους; Ο Τόλκιν, συγκεκριμένα, έλεγε ότι «There is no writing for children». Συμφωνείτε;

Απόλυτα. Ένα καλογραμμένο κείμενο, ένα ωραίο βιβλίο, συγκινεί παιδιά και μεγάλους. Για διαφορετικούς λόγους. Άλλα πράγματα, άλλα σημεία θα διασκεδάσουν και θα συγκινήσουν το παιδί και άλλα τον ενήλικο.

5) Έχετε βραβευτεί με το βραβείο «White Ravens» για το βιβλίο σας «Μελάκ, μόνος». Μιλήστε μας γι’ αυτόν τον θεσμό και πείτε μας, αν θέλετε, πώς μπήκατε στην ψυχολογία τού ήρωα.

Ο «Μελάκ ο μόνος» μου πρόσφερε μεγάλες χαρές – κέρδισε το βραβείο του περιοδικού «Ο Αναγνώστης», κέρδισε «White Raven» ( και, πρόσφατα, κέρδισε και το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Βιβλίου). Το καλοκαίρι του 2015 βλέποντας σαστισμένους και απελπισμένους ανθρώπους, παιδιά να κοιμούνται στα προσωρινά τους ‘σπίτια’ σε μια πλατεία, προσπαθώντας να επεξεργαστώ το αδιανόητο, το ασύλληπτο, αναρωτήθηκα πώς θα μπορούσα να εξηγήσω αυτό το αδιανόητο στα παιδιά που βλέπουν, νιώθουν, ρωτούν. Μ’ αυτό το βιβλίο ήθελα να απαντήσω σ’ αυτό το ερώτημα, ήθελα να κοιτάξω στα μάτια αυτούς τους ανθρώπους, ήθελα απλώσω το χέρι μου για να κρατηθούν.

6) Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια οι εκδότες πιστεύουν συχνά ότι τα αγόρια αποφεύγουν να διαβάζουν ιστορίες για κορίτσια, ενώ τα κορίτσια από την πλευρά τους θα διαβάσουν ιστορίες για αγόρια και κορίτσια. Γι' αυτό άλλωστε μια ιστορία με ανδρικούς χαρακτήρες αναμένεται να πουλήσει περισσότερο. Τελικά, πόσο πρέπει ένας συγγραφέας να λαμβάνει υπόψη τέτοιου είδους στοιχεία για τις πωλήσεις;

Καθόλου – δεν πιστεύω ότι πρέπει να απασχολούν τους συγγραφείς παρόμοιοι προβληματισμοί. Κάτι που ο συγγραφέας πρέπει να λαμβάνει υπόψη του είναι η φόρμα και πώς αυτή εξυπηρετεί το θέμα με το οποίο αποφάσισε να ασχοληθεί. Στο πλαίσιο του θέματος με το οποίο καταπιάνεται ο συγγραφέας μπαίνει και ο προβληματισμός του φύλου του ήρωα.

7) Τι γλώσσα θα χρησιμοποιήσει ο συγγραφέας της εφηβικής λογοτεχνίας για να έχει ρεαλισμό; Μήπως, μερικές φορές, στην προσπάθειά τους οι συγγραφείς της εφηβικής λογοτεχνίας να διατηρήσουν ένα γλωσσικό επίπεδο, χάνουν σε φυσικότητα;

Μεγάλο θέμα η γλώσσα στο εφηβικό και το cross over βιβλίο. Γράφει ο Αλέξης Πανσέληνος στα Σεμινάρια δημιουργικής γραφής: «Είναι χάλια να μιλάτε σαν τον Μπουκόφσκι ενώ βλέπετε τον κόσμο με τα γυαλιά των αδελφών Μπροντέ». Και τα λόγια αυτά εκφράζουν με υπέροχο τρόπο και τη δική μου άποψη.

8) Οι έφηβοι ζούνε στην εποχή των κοινωνικών δικτύων. Προσπαθούν  -μέσω των φωτογραφιών- να δείχνουν όμορφοι, ανέμελοι και άνετοι. Από την άλλη, βιώνουν συχνά μια άχαρη, ίσως και σκληρή πραγματικότητα, στο σπίτι και το σχολείο. Μπορεί ο συγγραφέας εφηβικής λογοτεχνίας να γεφυρώσει αυτό το χάσμα;

Δεν πιστεύω πως αυτή είναι η λειτουργία της λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας μπορεί μέσα από τα βιβλία του να δείξει την εικόνα, να μιλήσει για το ‘φαίνεσθαι’ και το ‘είναι’, κι έτσι ο έφηβος να αισθανθεί πως είμαστε όλοι μας ευάλωτοι και τρωτοί, μερικοί βέβαια είναι και λίγο πιο τυχεροί.

9) Παλιότερα, βλέπαμε στα παραμύθια το στερεότυπο του κοριτσιού που κατέληγε κάποια στιγμή με το βασιλόπουλο σ' έναν ευτυχισμένο γάμο και «ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα». Στα νεότερα παραμύθια βλέπουμε μια μεγάλη στροφή σε άλλα πρότυπα. Πόσο σημαντικά είναι τα παραμύθια για την κατάργηση στερεοτύπων αλλά και για να ανοίξει το μυαλό ενός παιδιού;

Είναι πιο σωστό, πιστεύω, να μιλάμε για παιδική λογοτεχνία και όχι για παραμύθια.

Τα βιβλία είναι σπουδαίος οδηγός και χάρτης στη διεύρυνση του ορίζοντα ενός παιδιού. Ένα βιβλίο προσφέρει χαρά, απόλαυση, συγκίνηση και δεν γράφεται για να αξιοποιηθεί μιλώντας για κάποιο θέμα. Η λειτουργία αυτή έπεται της αναγνωστικής απόλαυσης.

10) Μπορείτε να μας πείτε κάποιο παιδικό βιβλίο από το εξωτερικό που σας εντυπωσίασε, αλλά σας έκανε να σκεφτείτε ότι αποκλείεται να τολμήσουν να το εκδώσουν στην Ελλάδα;

Τα τελευταία χρόνια η εκδοτική αγορά στην Ελλάδα είναι πολύ πιο τολμηρή και εκδίδονται πολύ ενδιαφέροντα βιβλία. Ένα βιβλίο που με ξάφνιασε και απευθύνεται σε μικρά παιδιά είναι το «Julián Is a Mermaid», ένα θαυμάσιο βιβλίο για το φύλο και την ταυτότητα. Θα ξαφνιαζόμουνα αν μεταφραζόταν και κυκλοφορούσε στα ελληνικά.

11) Ο Alan Moore (ίσως ο πιο σημαντικός δημιουργός graphic novel με μεγάλη επιρροή σε συγγραφείς όπως ο Neil Gaiman έχει δηλώσει: “It’s not the job of the artist to give the audience what the audience wants. If the audience knew what they needed, then they wouldn’t be the audience. They would be the artists. It is the job of artists to give the audience what they need.”

(Μετάφραση: «Δεν είναι δουλειά του καλλιτέχνη να δώσει στο κοινό αυτό που το κοινό θέλει. Εάν το κοινό γνώριζε τι χρειάζεται, τότε δεν θα ήταν κοινό αλλά  ο καλλιτέχνης. Δουλειά του καλλιτέχνη είναι να δώσει στο κοινό αυτό που χρειάζεται».)

Συμφωνείτε με τα παραπάνω; Και τελικά πόσο ελεύθερος είναι ο συγγραφέας ή ο καλλιτέχνης, όταν στο μυαλό του έχει τις πωλήσεις;

Τότε είναι ευτύχημα που ζούμε στην Ελλάδα όπου οι πωλήσεις μας απασχολούν, αυτό είναι βέβαιο, αλλά δεν είναι αυτό που ορίζει και τελικά καθορίζει τη θεματολογία της λογοτεχνίας και την έκδοση ενός βιβλίου. Θεωρώ ότι ένα βιβλίο για να έχει δρόμο πρέπει να ταράζει και να συνεγείρει κατ’ αρχάς εκείνον που το γράφει.

12) Αν διαβάζατε ένα παραμύθι πριν πέσετε για ύπνο, ποιο θα ήταν;

Μπορώ να σκεφτώ κάνα δυο. Λοιπόν, αγαπώ πολύ ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα και μετέφρασα. Λέγεται «Να ένα ποίημα που γιατρεύει ψάρια» του J.P. Siméon. Ένα ακόμη είναι οι «Μικρές, νυχτερινές ιστορίες» της Kitty Crowther που κυκλοφόρησαν κι αυτές το φθινόπωρο.

Βιογραφικό:

H Αργυρώ Πιπίνη είναι συγγραφέας και μεταφράστρια. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και θέατρο στις σχολές Κατσέλη και Βεάκη. Αγαπάει τα βιβλία, ζει για τα βιβλία αλλά και από τα βιβλία. Διδάσκει θέατρο, μεταφράζει λογοτεχνία, κείμενα για το θέατρο, παιδικά βιβλία. Το 2012 βραβεύτηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας, το 2013 αναγράφηκε για τις μεταφράσεις της στους τιμητικούς πίνακες της IBBY (The International Board on Books for Young People) και το 2018 πήρε το βραβείο Μετάφρασης από την ΙΒΒΥ. Οργανώνει σεμινάρια δημιουργικής γραφής και προγράμματα φιλαναγνωσίας τόσο για ενήλικες όσο και για  παιδιά, σε συνεργασία με διάφορους φορείς, και επισκέπτεται σχολεία, πανεπιστήμια και βιβλιοθήκες για να συνομιλήσει με μαθητές και σπουδαστές στην Ελλάδα και την Κύπρο. Τα βιβλία της Το δικό τους ταξίδι (2015) και Μελάκ, μόνος (2017) κέρδισαν το βραβείο του περιοδικού Ο Αναγνώστης στην κατηγορία «Εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά», και η Διεθνής Παιδική και Νεανική Βιβλιοθήκη του Μονάχου τα συμπεριέλαβε στα White Ravens 2015 και 2017, με τα διακόσια καλύτερα βιβλία παγκοσμίως, διάκριση που απονέμεται σε βιβλία που αξίζουν διεθνούς προσοχής λόγω των θεμάτων που πραγματεύονται και της εξαιρετικής και πρωτοπόρου εικαστικής και λογοτεχνικής προσέγγισής τους. Επίσης, το 2017 το βιβλίο της Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι… κέρδισε το βραβείο ΙΒΒΥ-Ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Το δικό τους ταξίδι και Η Αλίκη στην πόλη (εφηβικό αφήγημα) βρέθηκαν το 2015 στις βραχείες λίστες των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων (Λογοτεχνικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου και Λογοτεχνικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου αντίστοιχα). Το 2018 το βιβλίο της Μελάκ, μόνος κέρδισε το Κρατικό Βραβείο (Λογοτεχνικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου). Ο ιστότοπός της είναι: www.argyropipini.com

Για το Book-Tour, Κωνσταντίνα Κοράκη.

Η Κωνσταντίνα Κοράκη γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι εκπαιδευτικός. Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στους ιστότοπους: Book-Tour, Fractal, τοβιβλιοnet, nyctophilia.gr. Το πρώτο της μυθιστόρημα με τον τίτλο: «Η Ανταριασμένη, οι Φίλοι και τα Κτήρια» κυκλοφόρησε το 2016 από τις εκδόσεις Λυκόφως. Μέσα στο 2019 θα κυκλοφορήσουν το μυθιστόρημά της «Σαφένια» και η νουβέλα «Η Λέσχη των Χρωμάτων», και τα δύο από τις εκδόσεις Λυκόφως.

https://konstantinakoraki.wordpress.com/