-         Άλλαξε πολύ η Αίγυπτος.

Εκείνος με κοίταξε σαν κάτοικο άλλου πλανήτη. Στις φράσεις, «Τίποτα δεν αλλάζει εδώ! Όλα σταματημένα στην εποχή των Φαραώ», ήταν συνοψισμένο το νόημα της απόκρισής του.

Παράδοξη η απάντηση του κάτοικου αυτής της χώρας με την ιστορία χιλιάδων χρόνων. Μια χώρα που δεν αλλάζει ποτέ, που πάνω της μοιάζει να μην κυλά ο χρόνος, που η εικόνα της είναι αυτή που κουβαλούν μέσα τους τα παιδιά της αναλλοίωτη! Ξαφνιάζεται ο δυτικός επισκέπτης από αυτή την εσωτερίκευση της έννοιας τόπος. Και ψάχνει απαντήσεις.

Ο Γιάννης Κατσίκης θα αναλάβει το έργο της παρουσίασης αυτής της τόσο ξεχωριστής χώρας με τον ιδιαίτερο τρόπο που ένας οξυδερκής ταξιδιώτης συλλέγει εικόνες, τις επεξεργάζεται μέσα από τον δικό του κόσμο και κατόπιν τις προσφέρει σαν προνομιούχο θέα σε όλους εμάς που τον διαβάζουμε. Ο ίδιος μας δίνει εδώ την αφορμή που τον έκανε ταξιδευτή-αφηγητή, και με μετριοφροσύνη αποφεύγει να δώσει το πραγματικό μέγεθος της εργασίας του αυτής:

Αρκετές φορές επιχείρησα να γράψω για την Αίγυπτο, αλλά το βάρος του εγχειρήματος με απέτρεπε. Κάποια μέρα ωστόσο στην οδό Καλλιρρόης, ανάμεσα στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής και το Παναθηναϊκό στάδιο, απ’ το παράθυρο του λεωφορείου πρόσεξα ένα οικόπεδο και μερικά ερείπια. Στο κέντρο του, σε σκουριασμένη λαμαρίνα, υπήρχε μια επιγραφή όπου τα γράμματα διαβάζονταν με δυσκολία: «Ιερόν της Ίσιδος».

Ήταν η χαριστική βολή που έλυσε το χέρι μου. Θα προσθέσω κι εγώ τη μαρτυρία μου για το «Τρανό Μισίρι» του ποιητή, παρακαλώ όμως τον αναγνώστη να είναι επιεικής· έχουν γράψει γίγαντες για την Αίγυπτο, εγώ ελάχιστα ψήγματα της πολύπλευρης πραγματικότητας αν αποδώσω, θα θεωρήσω τον εαυτό μου ευτυχή.

Πρόκειται για μια αφήγηση που μέσα σε 350 περίπου σελίδες κατορθώνει να μας κάνει κι εμάς συνταξιδιώτες σ’ αυτόν τον τόπο που ο συγγραφέας έχει επισκεφθεί, όπως μας πληροφορεί, πέντε φορές μέσα σε είκοσι πέντε χρόνια. Σαν ένα ραντεβού προκαθορισμένο να επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια. Ή αλλιώς, θα λέγαμε, σαν μια επιθυμία του επισκέπτη να συμπληρώνει κάθε τόσο την ιδέα που έχει αποκομίσει από την πολύμορφη αυτή χώρα. Έτσι, στο βιβλίο αυτό μας δίνει την κατασταλαγμένη πλέον εικόνα, δουλεμένη ξανά και ξανά μέσα στο μυαλό του. Ασουάν, Έντφου, Έσνα, Θήβες, Λούξορ, νεκροπόλεις, πυραμίδες, Σφίγγα. Αλλά και εικόνες από τη σύγχρονη Αίγυπτο, την αγορά, τα παζάρια, συζητήσεις με ντόπιους. Όλα αυτά συνδυασμένα με εμβόλιμους σχολιασμούς, σκέψεις που κάνει ο ταξιδευτής καθώς συχνά συγκρούεται μέσα του ο δυτικότροπος ορθολογισμός με την ράθυμη σοφία ενός πολιτισμού από τους αρχαιότερους του κόσμου. Συχνά θα καταφύγει σε παλαιότερους περιηγητές, Άραβες του Μεσαίωνα, αλλά και στον αρχαίο περιηγητή για να αναζητήσει εκείνη τη ματιά του Ηρόδοτου, εξίσου παραξενεμένη, κι ας έχουν περάσει τόσοι αιώνες από τα παλιά ταξίδια.

[…]ἐργάζοντο δε κατά δέκα μυριάδας ἀνθρώπων αἰεί, την τρίμηνον ἕκαστοι

θα αναφέρει ο Ηρόδοτος για το χτίσιμο των πυραμίδων, που ακόμη και σήμερα δημιουργεί απορίες το μέγεθος του εγχειρήματος.

Για να συνδέσει τωρινές συνήθειες των Αιγυπτίων γύρω από τη σχέση τους με τους προσφιλείς τους νεκρούς (περνούν στα μνήματα σχεδόν ολόκληρη τη μέρα σε συγκεκριμένες ημερομηνίες), θα ανατρέξει στον Ιμπν Μπατούτα, και σε κείμενό του (1320-1330) θα δει πόσο πίσω στον χρόνο πάνε αυτά τα έθιμα:

[…]περιβάλλουν τους κομψούς ναΐσκους με τείχη και κοντά τους ανεγείρουν κατοικίες, όπου συντηρούν καλλίφωνους αναγνώστες για να διαβάζουν μέρα – νύχτα το κοράνι με μελωδικές φωνές[…]μαζί με τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους πηγαίνουν να περάσουν εκεί τη νύχτα της Πέμπτης προς την Παρασκευή[…]

Το βιβλίο διαβάζεται σαν μια μακρά ιστορία πολύ ενδιαφέρουσα, που ανατέμνει τη φυσιογνωμία του αρχαίου πολιτισμού αλλά και του σύγχρονου τρόπου ζωής. Και συνταιριάζει τις ιστορικές πληροφορίες με τις κατάλληλες εικόνες και τα εύστοχα σχόλια του αφηγητή, ώστε να δοθεί η όσο γίνεται πληρέστερη εικόνα της Αιγύπτου, αλλά και ενός λαού που φέρει μέσα του τις δύο πολιτιστικές ταυτότητες άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους.

Ο αρχαίος πολιτισμός αποτελεί το υπόβαθρο πάνω στο οποίο βρίσκεται χτισμένη η σύγχρονη αραβική, αιγυπτιακή πραγματικότητα. Αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος· το τονίζουν οι ιθύνοντες του κράτους βάζοντας στη μία όψη των χαρτονομισμάτων εικόνες του αρχαίου πολιτισμού και στην άλλη παραστάσεις της μουσουλμανικής, αραβικής ταυτότητας.

Ο Γιάννης Κατσίκης (γεωλόγος, πετρολόγος, με ειδική ενασχόληση στους δομικούς λίθους των αρχαίων μνημείων και των τεχνικών έργων) αποδεικνύεται ένας άριστος παρατηρητής των τόπων που επισκέπτεται. Μας έχει δώσει άλλα δύο ταξιδιωτικά έργα: «Εν Ταπροβάνη(2010) και «Ένα εικοσιτετράωρο στην Αντίς Αμπέμπα»(2015). Μια νέα ώθηση στην ταξιδιωτική λογοτεχνία από τις εκδόσεις ΑΩ, που παρουσιάζουν τα βιβλία τους με πολλή φροντίδα και για το περιεχόμενο αλλά και για το εξώφυλλο. Έτσι ο αναγνώστης έχει μια ολοκληρωμένη πρόταση ενδιαφέρουσα και λογοτεχνικά αλλά και εικαστικά. Ταυτόχρονα γίνεται ο ίδιος ένας επισκέπτης των τόπων που ο αφηγητής περιγράφει με τόσο γλαφυρό τρόπο ανοίγοντας τις εικόνες της μνήμης του σε κοινή αναγνωστική θέα.

Για το BOOK TOUR, Διώνη Δημητριάδου.

https://meanoihtavivlia.blogspot.gr