«Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον» του Ζοζέ Σαραμάγκου

«Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον» του Ζοζέ Σαραμάγκου

Ένας ύμνος στην ανθρώπινη υπόσταση και τη σχέση μας με το θεϊκό

Ο Ζοζέ Σαραμάγκου επιλέγει αυτόν τον τίτλο -όχι τυχαία- και καταφέρνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του εν δυνάμει αναγνώστη από την πρώτη ματιά. Ο τίτλος έχει μεγάλη δυναμική γιατί  εμπεριέχει σε μια πρόταση πολλά νοήματα αλλά και προοικονομεί το πλαίσιο γύρω από το οποίο κινείται το μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας θέλει να υποτάξει τον δογματισμό προς κάθε κατεύθυνση, καθώς δεν αφορίζει την θρησκευτικότητα αλλά αντίθετα την προσεγγίζει με σεβασμό και με κριτική διάθεση. Η παρουσία του συγγραφέα είναι έντονη, αλλά μόνο εκεί που χρειάζεται, για να αφυπνίσει τον αναγνώστη και να δώσει μια ειρωνική διάσταση στον τρόπο που εμείς οι άνθρωποι περιορίζουμε την νοημοσύνη και τις δυνατότητες μας ή κλεινόμαστε στο καβούκι της στείρας και μονομερούς γνώσης, όταν μας βολεύει. Η ιστορία ξετυλίγεται με σκοπό να αναδείξει τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς, τις σκέψεις και τα συναισθήματα όλων μας, γύρω από την πίστη και την σχέση μας με τον Θεό. Κυρίως, όμως, μας προκαλεί να δούμε πέρα από το προφανές και αυτό που διδαχτήκαμε ως αλήθεια. Ταυτόχρονα μας συν+κινεί με έναν τρόπο ριζοσπαστικό να ανακαλύψουμε και να αναρωτηθούμε.

Καθώς διάβαζα αυτό το βιβλίο συνάντησα πολλά κοινά στοιχεία με το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη, «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Ο Χριστός και σε αυτήν την ιστορία εκπροσωπείται από έναν αγράμματο αλλά καλοκάγαθο βοσκό, ο οποίος σαν ένας άλλος σωτήρας αυτοθυσιάζεται για τα ιδεώδη. Μια θυσία που αναφέρεται περισσότερο στην κατάκτηση της  θρησκευτικής πνευματικότητας μέσα από την αθώα πίστη του και την αγάπη του για τους συνανθρώπους του, παρά στην υποδούλωση του στα χρηστά ήθη της εποχής και τους ηγέτες.

Ο Ζοζέ Σαραμάγκου επιλέγει ως κεντρικό πρόσωπο τον Ιησού, ο οποίος εκφράζει την ανθρώπινη υπόσταση σε όλο της το μεγαλείο. Δεν πρόκειται για έναν τέλειο άνθρωπο αλλά αντίθετα είναι σαν να σκιαγραφεί τον καθένα από εμάς. Με πάθη, αδυναμίες, φόβους και θυμό προς τους γονείς και την κοινωνία (ως ένας άλλος έφηβος της εποχής του). Ένας άνθρωπος, ο Ιησούς, ο οποίος συναντιέται με τον διάβολο και με τον Θεό αλλά δεν υποτάσσεται σε κανέναν από τους δυο, περισσότερο ισορροπεί ανάμεσα τους. Αγωνίζεται να παραμείνει ελεύθερος και να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της καθημερινής ζωής, με κάθε είδους διλήμματα. Είναι ένα καταπληκτικό ψυχογράφημα ενός ανθρώπου που δυσανασχετεί, αγαπάει, μισεί και απογοητεύεται, ενός ανθρώπου κάθε εποχής και κοινωνίας με καθολική σημασία.

Η αντίσταση στην εξουσία αναφέρεται στην αμφισβήτηση όλων εκείνων των κανονιστικών πλαισίων και των εσωτερικών «πρέπει» που τον πνίγουν και επιθυμεί να τα αποβάλλει (ένας πατέρας –Θεός που θέλει να επεκτείνει την αυτοκρατορία του, χρησιμοποιώντας τον γιο του). Ο συγγραφέας «κατεβάζει από το βάθρο» τον Ιησού (ως Υιό του Θεού) και τον εξανθρωπίζει, δηλαδή δεν εξωραΐζει τις αρνητικές του πλευρές, αντίθετα μάλιστα τις ενισχύει- και δεν δαιμονοποιεί το σώμα. Με την ίδια σημασία επαναστατεί και ο Μανολιός (ως ένας άλλος Χριστός) στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη. Δεν είναι όμως ένας επαναστάτης χωρίς αιτία. Έχει ανακαλύψει το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης που είναι πιο κοντά, στην ουσία και στο θεϊκό και πολύ πιο μακριά από τους εξουσιαστές του, τους προεστούς του χωριού.

Ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να βρει τον εαυτό του μέσα από τον πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος και να αναγνωρίσει τις πολύ σημαντικές πλευρές της ύπαρξης. Οι περισσότεροι εναγωνίως πολεμάμε για το τέλειο (ως εαυτοί, γονείς, σύντροφοι, πολίτες και παιδιά) και αποποιούμαστε τα «κακά», με υπερηφάνεια και εγωισμό, για να αποδείξουμε ότι είμαστε άξιοι για αγάπη και σεβασμό. Αν κοιτάξουμε όμως πιο προσεχτικά στα πάθη και τις αδυναμίες μας  θα αναγνωρίσουμε ότι είναι κομμάτι του εαυτού μας και έχουν δύναμη.

Η δική μας επανάσταση αφορά την κατάρριψη εξουσίας που οι ίδιοι έχουμε επιβάλει στον εαυτό μας και στους εξουσιαστές που εμείς, όμως, έχουμε βαφτίσει ως έτσι.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, μέσα από το μυθιστόρημα θίγεται το θέμα της σχέσης μας με τον Θεό, δηλαδή στην αναζήτηση της ύπαρξης του ή όχι και τον καθορισμό της ζωή μας σύμφωνα με αυτήν.

Ως ψυχολόγος έχω εντοπίσει ότι ο άνθρωπος θεραπεύεται τελικά μόνο όταν νιώσει την δική του εσωτερική δύναμη και ορίσει τον εαυτό του σε αυτόν τον κόσμο. Καμία εξωτερική έμψυχη ή άψυχη δύναμη δεν θα αποτελέσει το διέξοδο από την δυσκολία, θα δώσει ίσως μια αφορμή.

Από την άλλη, ως άτομο που συνεχώς αναζητώ την σχέση μου με τον Θεό, νιώθω κάπως έτσι: «....Είναι σαν εκείνη τη μικρή στιγμή που το μικρό παιδί κοιτάει την μαμά του για να κάνει ένα βήμα προς τα εμπρός, μια οπτική επαφή που «λέει» προχώρα καλά τα πας, εδώ είμαι εγώ». Έτσι μπορώ να το διατυπώσω; η βούληση, η διάθεση και η επιθυμία ανήκουν στο παιδί, ωστόσο προς μια κατεύθυνση να συναντήσει κάτι άλλο ανώτερο. Σε αυτήν την σχέση ο Θεός δεν προστάζει και δεν απαγορεύει, σαν ένας άλλος βασιλιάς και αυτοκράτορας. Δεν τιμωρεί και δεν κάνει θαύματα για να κερδίσει πιστούς.  Δεν παίρνει ανθρώπους από κοντά μας γιατί έτσι το είχε σχεδιάσει.

Σε μια ομάδα που συμμετέχω, ένας άνδρας- σύγχρονος Μανολιός-περιέγραψε την θρησκεία ως εξής: «Στην Ελλάδα θα Τον ονομάσουμε Χριστό, στην Κίνα Βούδα και στην Τουρκία Αλλάχ».

Ο Θεός, ως ον, μπορεί να παίρνει διάφορες μορφές και ονομασίες προκειμένου να προσαρμοστεί στα πολιτιστικά δεδομένα και τις διαφορετικές κοινωνίες. Ωστόσο είναι πάντα μια προσαρμογή στα δικά μας μέτρα και σταθμά και όχι αποδοχή.

Αν αποδεχτούμε την ύπαρξη ή όχι του Θεού είναι θέμα προσωπικό και ενδέχεται να αλλάξουμε την άποψή μας. Ωστόσο δεν πρόκειται απλά για μια άποψη ή θεώρηση αλλά για έναν τρόπο ζωής και συσχέτισης. Ο τρόπος που συσχετιζόμαστε με τον εαυτό μας, τους άλλους και τον Θεό δεν ωφελεί αν αλλάζει ποιοτικά χαρακτηριστικά ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, τα προβλήματα, τα χρήματα ή την τύχη.  Χρειάζεται να παραμείνει σταθερός, όσο σταθερά και με συνέπεια αναπνέουμε.

Για το BOOK TOUR, Καλυψώ Τόττη. 

https://kalypsototti.blogspot.gr/

Πηγή εξωφύλλου του βιβλίου: Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον - Ζοζέ Σαραμάγκου - Εκδόσεις Καστανιώτη

Πηγή πορτραίτου του Ζοζέ Σαραμάγκου: https://plus.google.com/+saharTehrani66/posts